Badania pokazują, że już sześcioletnie dziewczynki wierzą, że błyskotliwość jest cechą typową dla chłopców.[1] To pokazuje, jak wcześnie pojawiają się u dzieci stereotypowe przekonania o własnych możliwościach intelektualnych. Skąd się one biorą?
Powielanie stereotypów jest krzywdzące. Sporo się o tym mówi, jednak świadomość negatywnego działania stereotypów nie zawsze idzie w parze z praktyką w ich unikaniu. Bardzo często nawet w książkach czy bajkach dla dzieci można się spotkać ze stereotypowymi poglądami. Kobiety są przedstawiane jako te, które opiekują się dziećmi, przygotowują posiłki czy sprzątają. Z kolei mężczyzna przedstawiany jest zwykle jako ten, który pracuje i zapewnia rodzinie byt oraz bezpieczeństwo. Dlatego warto być czujnym i świadomie wybierać dzieciom lektury, które ukazują wiele perspektyw już od najmłodszych lat. Często niestety również rodzice i wychowawcy w przedszkolach oraz szkołach, mniej lub bardziej świadomie, powtarzają utarte frazesy, że „chłopaki nie płaczą”, a dziewczynkom „złość piękności szkodzi”. Podobno już w wieku przedszkolnym dziewczynki zaczynają myśleć, że „coś jest poza ich zasięgiem”, a czterolatki uważają to, co „dziewczyńskie” za gorsze.[2] Język polski też nie ułatwia sprawy. Wiele słów jest nacechowanych płcią – naukowiec, geniusz – słysząc je, podświadomie myśli się o mężczyznach. Widać więc, że od małego uczymy się podświadomie powiązania wielu ról społecznych i płci. Kultura szykuje dziewczynki do roli ciepłych, troskliwych i wrażliwych opiekunek. W chłopcach w większym stopniu wzmacniana jest niezależność, asertywność i pewność siebie. Te stereotypy są szkodliwe i ograniczające dla obu grup dzieci.
Co mogą robić rodzice, żeby nie powielać stereotypów w wychowaniu swoich dzieci? Co się sprawdza w Waszym domu?
Przede wszystkim po prostu nie zwracać uwagi na płeć. Wprawdzie w przypadku moich dzieci widać różnice w zainteresowaniach i w niektórych przypadkach pokrywają się one ze stereotypami – ale przede wszystkim widać to bardziej w rodzaju emocji, które towarzyszą zabawie. Myślę, że warto podążać za zainteresowaniami i podsuwać bardzo różne możliwości. Wiele złego może spowodować porównywanie naszych dzieci do innych dzieci – stąd właśnie biorą się sformułowania „z tego chłopaki będą się śmiali” albo „tego przecież nie robią dziewczynki”. Moim odkryciem było, że takie myśli przychodzą tak naprawdę bardziej z powodu tego, że to ja jako ojciec obawiałem się czasami oceny innych rodziców niż z troski o dziecko.
Szybki rozwój technologii sprawia, że w ciągu następnej dekady około 80 procent miejsc pracy będzie wymagało znajomości matematyki i innych nauk ścisłych. Tymczasem już teraz istnieje ogromne niedoreprezentowanie kobiet w tych zawodach – stanowią obecnie zaledwie jedną czwartą wszystkich pracowników w firmach związanych ze STEM.[3] Co zrobić, żeby zwiększyć liczbę profesjonalistek w zawodach technologicznych? Jakie inicjatywy mogą podejmować firmy i organizacje, żeby pomóc wyrównywać szanse i dawać równe możliwości dziewczynkom i chłopcom?
Duża zmiana powinna zajść „od dołu” – czyli właśnie w procesie wychowywania dzieci już od najmłodszych lat. Zachęcanie dziewczynek do nauk ścisłych nie musi być trudne i nudne. W Mastercard realizujemy w tym obszarze ciekawe projekty, które przynoszą realne efekty. Jednym z nich jest program edukacyjny Girls4Tech. Jego adresatkami są uczennice w wieku 9-13 lat, a celem zachęcenie dziewcząt do nauki przedmiotów ścisłych. Od czasu uruchomienia projektu w 2014 r., zorganizowaliśmy ponad 350 edycji wydarzenia w 30 krajach, docierając do ponad miliona dziewcząt. Ze względu na aktualną sytuację epidemiczną zdecydowaliśmy się udostępnić ten program również w wersji online. Mogą z niego korzystać zarówno dziewczynki, jak i chłopcy. Na stronie girls4tech.com można znaleźć lekcje w 8 językach, w tym również w języku polskim. Dostępne są tam karty pracy, z których dzieci mają szansę dowiedzieć się, na czym polega m.in. kryptologia, wykrywanie oszustw, czy cyfryzacja otoczenia. Jest to zupełnie inne spojrzenie na nowe technologie i nauki ścisłe, które może zachęcić młodych uczniów do zainteresowania się tym obszarem nauki.
Innym projektem, w który się zaangażowaliśmy jest komiks edukacyjny dla dzieci w wieku 5-10 lat “Róża, a co chcesz wiedzieć?” Artura Kurasińskiego. To już druga część wydawnictwa, którego celem jest wyrównanie szans w dostępie do nauki dla chłopców i dziewczynek oraz edukacja w obszarze nowych technologii. Jeden z rozdziałów został poświęcony technologii stojącej za płatnościami bezgotówkowymi, gdzie występuję jako komiksowy ekspert, wyjaśniając co się dzieje, gdy przykładamy kartę płatniczą do terminala. To naprawdę ciekawe doświadczenie, kiedy trzeba oczywiste dla nas rzeczy, przełożyć na język dzieci, by zrozumiały o co chodzi.
Warto docenić wiele rynkowych inicjatyw, które mają duży wkład w budowanie różnorodności w świecie STEM, jak np. fundacja Girls Code Fun, która wspiera dziewczynki w nauce kodowania, czy globalna organizacja, działająca również w Polsce, Geek Girls Carrots. To społeczność kobiet w IT, które chcą dzielić się wiedzą i umiejętnościami. Pomagają sobie w znajdowaniu pracy i podnoszeniu umiejętności, a jednocześnie motywują do podejmowania nowych wyzwań. Z kolei do nastolatek skierowane są akcje Dziewczyny do ścisłych! oraz Dziewczyny na politechniki!, które są ogólnopolskimi wydarzeniami, organizowanymi przez Fundację edukacyjną Perspektywy. Ich celem jest przekonanie licealistek oraz uczennic techników do podjęcia studiów na kierunkach inżynierskich oraz ścisłych. Tego typu inicjatywy są bardzo potrzebne, by łamać ograniczające stereotypy.
Z perspektywy rodzica mogę też zarekomendować, by uważnie wybierać i podsuwać dzieciom odpowiednie lektury, które na co dzień w prosty sposób będą pomagały walczyć ze stereotypami. Oprócz wspomnianego wcześniej komiksu, mogę polecić również magazyn wydawany przez Fundację „Kosmos dla dziewczynek”, który pokazuje małym czytelniczkom, że mogą być kimkolwiek chcą. A wszystko to po to, żeby, zgodnie z mottem Fundacji, wspierać dziewczynki dziś, by jutro mogły zmieniać świat.
Wspomniana druga część komiksu „Róża, a co chcesz wiedzieć?” miała właśnie niedawno swoją premierę. Dlaczego ten komiks jest wyjątkowy i dlaczego warto czytać go z dziećmi?
Dla mnie ten projekt jest wyjątkowy nie tylko dlatego, że zostałem kreskówkowym bohaterem, ale też dlatego, że jego tematyka i przesłanie są mi bliskie. Sam jestem ojcem trójki dzieci i wiem, jak bardzo potrzebne jest proste wyjaśnienie skomplikowanych tematów. Podoba mi się, że komiks łączy naukę z dobrą zabawą. Jest dowodem na to, że dzieci, zarówno chłopcy, jak i dziewczynki, już od najmłodszych lat mogą interesować się zagadnieniami, które często są niezrozumiałe nawet dla dorosłych, jak np. sztuczna inteligencja czy wirtualna rzeczywistość – wystarczy, że będą podane one w atrakcyjny i jasny dla dzieci sposób. Ten komiks nie jest kolejną zwykłą książką na półce – on może mieć realny wpływ na przyszłe decyzje małych czytelników, którzy dzięki tej lekturze zapragną zostać programistami, inżynierami czy założycielami innowacyjnych start-upów. Daje im również szansę na pewne poruszanie się w nowoczesnym świecie, z pełnym zrozumieniem technologii, która zaczyna stanowić naszą codzienność.
[1] Bian L., Leslie S-J., Cimpian A., „Science”, 27 Jan 2017, Vol. 355, Issue 6323, s. 389–391, DOI: 10.1126/science.aah6524
[2] Joanna Piotrowska z fundacji „Feminoteka”
[3] Raport „Gender Gap po polsku 2020″
