Testament własnoręczny a testament notarialny. Na najważniejsze pytania odpowiada prawnik!

Jedynym sposobem na rozdysponowane majątkiem na wypadek swojej śmierci jest testament. Może on zostać sporządzony własnoręcznie lub w formie aktu notarialnego. Jeśli zmarły nie zostawi testamentu – dziedziczenie po nim następuje na podstawie ustawy, zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego.

Kto może sporządzić testament?

Osoba pełnoletnia, z pełną zdolnością do czynności prawnych – czyli osoba, która nie została ubezwłasnowolniona.

Czy testament własnoręczny jest ważny?

Testament sporządzony w domowym zaciszu jest tak samo ważny, ja ten sporządzony w kancelarii notarialnej.

Jak napisać WAŻNY testament własnoręczny?

Przede wszystkim należy pamiętać, iż zgodnie z art. 949 Kodeksu cywilnego:
–  testament musi zostać sporządzony w całości pismem ręcznym, tzn. nie może zostać spisany na komputerze, wydrukowany i jedynie podpisany;
– testament musi być podpisany i opatrzony datą sporządzenia.

Podpis powinien być umieszczony pod treścią testamentu i powinien zawierać co najmniej nazwisko.

Brak daty nie przesądza o ważności testamentu, jeśli nie ma wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do dokonania czynności. Dla przykładu: jeśli testator przed śmiercią zachorował na chorobę ograniczającą jego funkcje poznawcze, konieczne będzie wykazanie, że testament bez daty został sporządzony w momencie, gdy testator był zdrowy.

Najważniejszym elementem testamentu jest wskazanie spadkobiercy lub spadkobierców, najlepiej z określeniem przysługujących tym osobom udziałów w majątku spadkowym. Jeśli testator nie wskaże tych udziałów – będą one dziedziczyć w częściach równych.

Testament notarialny

W testamencie nie ma konieczności wskazywania składników majątku, które wejdą w skład spadku, chyba że spadkodawca chce, aby konkretna rzecz przypadła konkretnej osobie – jest to zapis windykacyjny. W takim wypadku należy udać się do kancelarii notarialnej i sporządzić testament notarialny. Taki testament może zawierać również inne dodatkowe treści, m.in. zapis, polecenie, wydziedziczenie, czy powołanie wykonawcy. Warto porozmawiać z notariuszem, które rozwiązanie jest najlepsze.

Czym się różni zapis zwykły od zapisu windykacyjnego?

Zapis zwykły to zobowiązanie spadkobiercy do spełnienia określonego świadczenia majątkowego (np. przeniesienia własności auta) na rzecz określonej osoby. Osoba uprawniona z zapisu zwykłego nie staje się właścicielem tej rzeczy automatycznie po śmierci spadkodawcy. Może natomiast żądać wykonania zapisu od spadkobiercy.

Zapis windykacyjny polega na tym, że już z chwilą śmierci spadkodawcy, na uprawnioną osobę przechodzi własność rzeczy lub prawa. W ten sposób można np. zapisać mieszkanie, czy przedsiębiorstwo. Jest to lepsze rozwiązanie niż zwykły zapis.

Wydziedziczenie w testamencie

Spadkobierca może w testamencie wydziedziczyć osoby, które wchodzą do dziedziczenia po nim z ustawy. Trzeba wskazać w treści testamentu, kogo się wydziedzicza i z jakiego powodu. Wydziedziczenie w testamencie jest możliwe tylko wtedy, gdy członek rodziny:
– wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
– dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
– uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Konieczne jest spełnienie przynajmniej jednej z tych przesłanek.

Podstawienie i przyrost

Są to kolejne dopuszczalne, a wręcz wskazane zapisy w testamencie, o których skonstruowanie warto poprosić notariusza. Jeżeli spadkodawca powołuje w testamencie kilku spadkobierców, a jeden z nich nie chce lub nie może dziedziczyć (nie dożyje otwarcia spadku lub okaże się niegodny dziedziczenia), to jego część zostanie podzielona pomiędzy pozostałych spadkobierców w stosunku do przypadających im udziałów – jest to właśnie instytucja przyrostu. Spadkodawca może również zdecydować kto ma zastąpić spadkobiercę, który nie może/nie chce dziedziczyć, poprzez wskazanie takiej osoby i w tym przypadku mówimy o podstawieniu.

Lepiej sporządzić testament własnoręczny, czy w formie aktu notarialnego?

W przypadku, gdy do całego spadku po nas chcemy powołać bliskie nam osoby nie ma potrzeby ponoszenia kosztów i sporządzania testamentu w formie aktu notarialnym. Jeśli zależy nam na wydziedziczeniu, zapisie windykacyjnym, czy innych dodatkowych oświadczeniach – należy udać się do kancelarii notarialnej. Warto pamiętać, że oryginał testamentu pozostaje w kancelarii, więc nie istnieje ryzyko jego zagubienia, czy zniszczenia. Ponadto można zażądać od notariusza wpisu testamentu do Notarialnego Rejestru Testamentów, tak aby spadkobiercy po śmierci testatora mogli poprosić o jego wyszukanie oraz określenie, w której kancelarii notarialnej został sporządzony.

***

Autorem tekstu jest Patrycja Król-Tronina – mediator i aplikant notarialny, członek Izby Notarialnej w Łodzi.