Negocjowałeś z pracodawcą podwyżkę? A może uśmiechałeś się szeroko do Pani na ryneczku, by sprzedała pomarańcze w dobrej cenie? A kojarzysz te chwile, gdy Twoje dziecko, dokładnie w tym momencie, gdy brakuje ci sił na cokolwiek, pyta, patrząc wielkimi oczami Mamo, Tato mogę jedną czekoladkę/bajkę? Manipulacja istnieje od wieków i każdy z nas ją stosuje świadomie lub nie, w mniejszej lub większej skali w swoim życiu. Potrafi jednak przybierać formy ekstremalne i wtedy może nam szkodzić, prowadzić na manowce. Jak się na nią choć trochę uodpornić? Zacznij od 3 poniższych wskazówek.
Zdaj sobie sprawę, że chodzi o Ciebie
Z badań wynika, że aby nasza podatność na manipulacje, perswazję się zmniejszyła, trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że jesteśmy im poddawani. Tymczasem nawet najbardziej świadome osoby, nawet te profesjonalnie zajmujące się marketingiem i sprzedażą uważają, że ich to nie dotyczy. Wszyscy jesteśmy podatni, ulegamy wpływom i ci najmądrzejsi się do tego przyznają – jak np. Prof. Robert Cialdini psycholog społeczny, badacz wpływu społecznego, auto kilku książek, które napisał zmotywowany swoją „naiwnością”, do której z rozbrajającą szczerością się przyznaje. Może weźmiesz z niego przykład? Podczas oglądania wiadomości, słuchania prezentacji, przeglądania feed’u w social mediach – spróbuj na chwilę skupić się na czym innym niż zwykle i zadaj sobie pytanie – jaki jest cel działania danej osoby? Firmy? Na czym jej zależy? Czego od Ciebie może chcieć?
Uważaj na limitowane okazje
Za każdym razem, gdy natkniesz się na komunikat „limitowana” oferta, seria czy „ostatnie godziny promocji”, możesz założyć, że jesteś na 100% w strefie manipulacji i perswazji. Na bank ktoś chce ci coś sprzedać, wywrzeć na Tobie presję byś pilnie zdecydował niekoniecznie z korzyścią dla siebie. Zachęcam, byś następnym razem zanim klikniesz „kup teraz” zadał sobie pytanie – jaka jest w tym dla mnie okazja? Czy ona jest realna? Jak mogę to sprawdzić? Zastanów się, Czy kupiłbym/kupiłabym, zrobił/a to, gdybym nie musiał/a decydować teraz? Czy kupuje te buty, bo są mi niezbędne, czy też dlatego, że ktoś mi je wykupi?
Zerwij się z haczyka i odpocznij
Żyjemy w czasach smogu także informacyjnego. Nasze przeciążone i przebodźcowane mózgi i układy nerwowe są wciąż w stanie napięcia. Tymczasem przemęczeni, jesteśmy podatni na manipulacje i wpływ. Zestresowani stajemy się łatwym łupem, dla sprzedawców, kolegów, partnerów – dla świętego spokoju się zgadzamy, nie mamy siły, by pomyśleć, by umotywować swoje nie, podać argumenty, wierzymy w kolejne puste obietnice, kupujemy kolejny preparat gwarantujący schudnięcie w ciągu 5 minut etc. Brakuje nam energii na krytyczne myślenie. Dlatego, by móc zawalczyć o bardziej racjonalne decyzje i bronić się przed wpływem, który będzie przekraczał nasze granice, pozbawiał nas oszczędności i źle wpływał na nasze zdanie o samym sobie, wysypiajmy się, kontrolujmy czas spędzany w internecie (blokady), i ustalmy nasze priorytety (np. kurs prawa jazdy i nie kupuję bzdur, zbieram na podróż dookoła świata etc.)
Mam nadzieję, że przekonałam Cię do tego, że zdanie sobie sprawy z własnych słabości może nam służyć. Bo właśnie ci, którzy nie zgrywają bohaterów i decydują się na blokadę reklam w wyszukiwarkach internetowych, wychodzą zrobić herbatę podczas bloku reklamowego albo wybierają opcje subskrypcji płatnej zamiast płacenia z oglądanie treści są w tym wyścigu o nasze zasoby – czas, pieniądze, energię – wygrani.
Ten materiał nie wyczerpuje tematyki, jaką jest wpływ społeczny, ale mam nadzieję, pozwoli każdemu, być bardziej świadomym uczestnikiem codzienności i zyskać parę punktów na skali odporności na manipulację oraz perswazję. Chętnym i zainteresowanym polecam ćwiczenie uważności – choćby z wykorzystaniem wyżej wymienionych pytań i wskazówek oraz lekturę książek wspomnianego prof. Roberta Cialdiniego – na pierwszy rzut można sięgnąć po „Wywieranie wpływu na ludzi”.
O autorce:
Patrycja Sawicka-Sikora, psycholożka biznesu, ekspertka ds. budowania wizerunku, wykładowczyni Uniwersytetu SWPS, autorka bloga www.patrycjasawickasikora.pl
