Młodzi pracownicy muszą nauczyć się rozpoznawać mobbing
Jak wynika z Kodeksu pracy, mobbing to “działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko niemu, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu go, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie tej osoby, izolowanie jej lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.” Od wielu lat Unia Europejska prowadzi inicjatywy mające na celu wykluczenie tego rodzaju zachowań. Dodatkowo Komisja Europejska i Parlament Europejski stale podejmują działania w celu zwiększenia świadomości na temat nieprawidłowych zachowań w pracy oraz zachęcają do wprowadzenia polityk antymobbingowych w całej UE. Polska w 2004 roku przyjęła ustawę o ogólnym zakresie działań mających na celu zapobieganie dyskryminacji. Ponadto, w wielu firmach w Polsce wprowadzono własne polityki antymobbingowe, które są zgodne z wymaganiami wynikającymi z dyrektywy UE i polskiego prawa.
Niestety problem nieodpowiednich zachowań na polskim rynku pracy wciąż występuje i często pozostaje tematem tabu. Pracownicy i pracowniczki doświadczający mobbingu lub będący jego świadkami wykazują obawy przed zgłaszaniem tego typu sytuacji i konsekwencjami takich zgłoszeń. Sytuacja może być jeszcze trudniejsza dla najmłodszego pokolenia, pracowników rozpoczynających karierę, dla których rozpoznanie mobbingu i przeciwdziałanie mu może być wyzwaniem, na które nie są gotowi. By sprawdzić, jak sytuacja wygląda wśród Polskich pracowników i pracowniczek, serwis Pracuj.pl przeprowadził badanie na reprezentatywnej grupie 1790 pracujących Polaków.
Co 5. badany doświadczył mobbingu
1 na 5 badanych przez Pracuj.pl osób deklaruje, że w pracy doświadczył osobiście mobbingu. Kobiety wyraźnie częściej (24%) od mężczyzn (15%) przyznają, że spotkały się z taką sytuacją. Jednocześnie respondenci i respondentki w podobnej skali deklarują, że byli świadkami mobbingu dotykającego ich współpracowników (12% kobiet i 13% mężczyzn).
Najczęściej doświadczenie mobbingu deklaruje grupa pracowników w przedziale wiekowym 35-44. Warto zwrócić uwagę także na fakt, że pod kątem poziomu edukacji, to osoby z wyższym wykształceniem najczęściej spotykały się z działaniami mobbingowymi, z czego istotnie częściej są to kobiety (27%) niż mężczyźni (18%).
Z danych jasno wynika, że mobbing to wciąż poważny problem na lokalnym rynku pracy.
Kiedy możemy być pewni, czy jesteśmy ofiarą nieprawidłowych praktyk w środowisku zawodowym? Jak, zwłaszcza jako początkujący pracownicy, możemy rozpoznać te działania i gdzie postawić granicę?
To może wydawać się trudne w oparciu o nieprecyzyjne definicje o uogólnionym charakterze. Dlatego właśnie warto sformułować pewne wskazówki, które mogą pomóc w zidentyfikowaniu mobbingu w pracy.
Przesłanki sugerujące, że mamy do czynienia z taką formą nękania, to m.in.: niemożność określenia konkretnych i racjonalnych przyczyn negatywnego zachowania danej osoby wobec ofiary. Co ważne, działania mobbingowe cechuje także powtarzalność i występowanie w sposób ciągły przez dłuższy czas, a zdarzenia te mają podobny charakter. W konsekwencji mogą one doprowadzić do zaniżenia samooceny i rozstroju zdrowia pracownika, a nawet depresji.
Mówiąc o mobbingu musimy pamiętać o tym, że te działania nie muszą występować na linii pracodawca-pracownik. Rozróżniane są dwa rodzaje mobbingu. Pierwszy to mobbing pionowy, czyli sytuacja, w której mobber i ofiara znajdują się na różnych poziomach w hierarchii zatrudnienia, czyli gdy zjawisko dotyczy relacji między przełożonym a podwładnym. Możliwe jest jednak także występowanie mobbingu poziomego, gdy obie strony są na tym samym poziomie w hierarchii zatrudnienia. Rozpoczynając karierę młode osoby powinny mieć świadomość i być wyczulone na to, jakie zachowania mogą być przekroczeniem granicy w relacji przełożonego z podwładnym oraz pomiędzy współpracownikami. Niezależnie od tego, kto jest sprawcą mobbingu, jego konsekwencje zawsze jednak ponosi pracodawca – to do jego obowiązków należy przeciwdziałanie takim zjawiskom.
Polacy obawiają się zgłaszać nieprawidłowości
To niepokojące, że w Polsce wciąż tak wiele osób deklaruje, że spotkało się z nieprawidłowościami w tym zakresie. Jednocześnie powyższe deklaracje nie mają pokrycia w liczbach i statystykach dotyczących oficjalnych zgłoszeń, co może świadczyć o tym, że choć obserwujemy złe praktyki w pracy, bądź doświadczamy ich osobiście, to wciąż obawiamy się o nich mówić.
Jak podaje Państwowa Inspekcja Pracy, w 2021 roku zgłoszono 2,8 tys. skarg związanych z działaniami mobbingowymi. Jak z kolei wynika z badania Aktywności Ekonomicznej Ludności, opublikowanego przez GUS, w Polsce jest obecnie ponad 17 milionów osób aktywnych zawodowo. Liczby te w zestawieniu z deklaracjami respondentów badania Pracuj.pl, jasno wskazują na dysproporcje pomiędzy rzeczywistością opisywaną przez badanych, a ich oficjalnymi działaniami w tym zakresie. Sytuacji nie sprzyjają przepisy polskiego prawa, których obecne brzmienie utrudnia udowodnienie mobbingu, co potwierdzają z kolei liczby skarg uznanych za bezzasadne. Wg danych Głównego Inspektoratu Pracy (GIP) w 2021 roku w ten sposób sklasyfikowano aż 445 skarg, a 1518 uznano za niemożliwe do zweryfikowania. Nie dziwi więc fakt, że pracownicy obawiają się zgłaszania nieprawidłowości – nierozwiązane mogą skutkować powrotem do pracy z osobami, na które złożona została skarga – lub nie widzą sensu we wnoszeniu skarg czy zarzutów. Obawy te potwierdzają zgłoszenia anonimowe. Główny Inspektorat Pracy wskazuje, że stanowią one kilkanaście procent zgłoszeń w skali roku. Pracownicy obawiają się konsekwencji oraz utraty pracy, a skarga anonimowa jest dla nich jedną z metod pomocnych w rozwiązaniu problemu. Nie jest to jednak idealne rozwiązanie, bo identyfikacja osoby zgłaszającej w mniejszych firmach lub mniejszych zespołach również jest możliwa.
Niemal 7 na 10 "Zetek" widzi złe traktowanie pracowników
65% badanych potwierdza, że złe traktowanie pracowników to wciąż istotny problem w Polsce. Najczęściej dostrzegają go kobiety – aż 74% respondentek, w porównaniu do 57% respondentów twierdzi, że mobbing wciąż jest istotnym problemem w Polsce. Dane wskazują, że wśród grup wiekowych istotnie częściej problem widzą właśnie młodzi: osoby w wieku 25-34 lata, czyli przedstawiciele pokolenia Y (71%) oraz ich młodsi koledzy z pokolenia Z, reprezentujący grupę wiekową w przedziale 18-24 lata (69%). Dostrzeganie zjawiska i postrzeganie go jako problem maleje z wiekiem. Wśród przedstawicieli pokolenia tzw. baby boomers problem deklaruje aż o 11 punktów procentowych mniejsza grupa niż w pokoleniu Y.
Aby temu przeciwdziałać, konieczna jest edukacja. Aż 84% kobiet uważa, że powinno się kształcić pracowników w zakresie tego, jak w odpowiedni sposób reagować na mobbing i jakie kroki podejmować w sytuacji, kiedy dojdzie do takich nieprawidłowości. Mężczyźni również często, choć istotnie rzadziej niż kobiety wyrażają potrzebę tego rodzaju edukacji (71% badanych panów). 82% kobiet uważa, że w zakresie edukacji koniecznym działaniem jest także kształcenie managerów na temat tego, jak unikać zachowań mobbingowych. Taką potrzebę dostrzega 70% mężczyzn. Kobiety nie są oczywiście jedynymi poszkodowanymi, jednak z badań wynika, że są one częściej ofiarami mobbingu i częściej dostrzegają potrzebę rozwiązania tego problemu.
