„Miałem to szczęście, że przez dwadzieścia lat łączyły mnie z panią Curie więzy wzniosłej i niczym niezmąconej przyjaźni. Podziwiałem coraz bardziej jej wielkość jako człowieka. Jej siła i czystość charakteru, surowość wymagań wobec siebie samej, obiektywizm, nieskazitelne poglądy – wszystkie te cechy były tak wysokiego gatunku, że rzadko spotyka się je razem, połączone u jednej osoby. Stale uważała, że jest w służbie społeczeństwa, a jej wyjątkowa skromność nie dopuszczała pochlebstw” – powiedział Albert Einstein podczas uroczystości upamiętniającej Marię Skłodowską-Curie w Muzeum Roericha w Nowym Jorku, 23 listopada 1935.
Korespondencja dwójki wybitnych uczonych pozwala zajrzeć w ich wzajemne relacje oparte na szczerym podziwie, szacunku i przyjaźni. W 32 listach Skłodowska-Curie i Einstein prowadzą dyskusje o swoich badaniach, o sytuacji nauki europejskiej i o pomocy wybitnym naukowcom, ale też opisują codzienne sprawy dzieląc się osobistymi przemyśleniami.
„Opublikowanie po raz pierwszy korespondencji Marii Skłodowskiej-Curie z Albertem Einsteinem to wydarzenie przełomowe. Ze szczególnym wzruszeniem czytamy te listy, wymieniane na przestrzeni ponad dwudziestu lat” –napisali wnuczka i wnuk noblistki, prof. Hélène Langevin-Joliot oraz prof. Pierre’a Joliot, w dedykacji do tej unikatowej publikacji.
W pisanych po francusku i odręcznie listach Marii Skłodowskiej-Curie dochodzi do głosu jej powściągliwość i pragmatyzm, w pisanych po niemiecku i na maszynie listach Alberta Einsteina jest sporo właściwej jego temperamentowi ekspresji, ale i szacunku dla starszej o 12 lat koleżanki. Łączy ich pasja do nauki, stąd nawet w listach dotyczących innych spraw dopisują w postscriptum nowinki ze świata fizyki.
Listy pokazują też zaangażowanie obojga uczonych w aktualne problemy społeczne i polityczne. Oboje pracują nad ponadnarodowym porozumieniem w pracach Komisji Międzynarodowej Współpracy Intelektualnej przy Lidze Narodów w Genewie. Einstein, zmartwiony narastającym antysemityzmem w Niemczech, był bardziej sceptyczny co do możliwości takiego porozumienia. Skłodowska z uporem i nadzieją próbuje go przekonać, że tylko w ten sposób nauka będzie mogła pomóc w rozwiązywaniu problemów. Po latach Einstein powie, że relacja, która łączyła go ze Skłodowską, była jedną z najpiękniejszych rzeczy w jego życiu.
„Listy, które Albert Einstein wymieniał z Marią Skłodowską-Curie, stanowią w tym zbiorze wyjątkowy epizod historyczny. Są świadectwem szczególnej relacji między dwojgiem wielkich naukowców. Jednak podstawą ich trwałej przyjaźni i wzajemnego uznania było nie tylko łączące ich zainteresowanie nauką, lecz przede wszystkim wzajemny podziw dla swojego oddania ludzkim wartościom i zaangażowania społecznego” –mówi profesor Hanoch Gutfreund, opiekun spuścizny Einsteina, fizyk teoretyczny, były rektor Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, zaangażowany w opracowanie publikacji. W pracach nad wydaniem korespondencji Skłodowskiej i Einsteina brali również udział prof. UAM, dr hab. Tomasz Pospieszny – chemik, biograf Marii Skłodowskiej-Curie i popularyzator jej dorobku naukowego, oraz prof. dr hab. Jan Piskurewicz – historyk, badacz historii nauki w XIX i XX wieku w Polsce i w Europie.
Pomysł publikacji pochodzi od dr Ewy Łabno-Falęckiej, laureatki konkursu Sukces Pisany Szminką i prezeski Fundacji Wspierania Edukacji dla Przemysłu, która wspólnie z kilkuosobowym zespołem od października 2023 kierowała projektem. W lutym 2024 Fundacja zaprosiła do współpracy Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, które jest współwydawcą publikacji. Planowana jest wersja angielska (do końca Q1 2025).
Książkę od 16 stycznia można kupić w sklepie Muzeum przy ulicy Freta 16.
